Biała jest jedną z wsi leżących w otulinie Ślężańskiego Parku Krajobrazowego przy drodze łączącej Sobótkę z Świdnicą. Leży na Równinie Świdnickiej, na wys. ok. 220 m n.p.m. w odległości ok. 1 km od zalesionych zachodnich stoków masywu Ślęży.
Nazwa wsi należy do najczęściej spotykanych w krajach słowiańskich określeń toponimicznych i hydronicznych. W Polsce aż 68 wsi i miast nosi nazwę “Biała” z przymiotnikiem. Nazwa wywodzi się ze słowiańskiego określenia “białej wody”. Nazwa naszej Białej na przestrzeni wieków miała różne brzmienia: Beala -1193, Biala – Beala – 1226, Bela – 1250, Bela Polonicale – 1332 /1375, Bele – 1382, Bele bei der Gork – 1375 i później, a następnie Bielawa, Polonische Biela i aż do roku 1945 – Klein Bielau.
Najwcześniejszym potwierdzeniem istnienia wsi [Biala] jest nadanie klasztorowi kanoników regularnych Białej i m.in. Wir, Zebrzydowa, części Mysłakowa, Strzelec oraz innych miejscowości przez księcia Władysława II Wygnańca. W dokumencie tym, zanotowano imiona mieszkańców ww. wspomnianych wsi. I tak w Białej mieli mieszkać m.in. Goztec, Martin, Targossa, Znouid, Sedla, Milec i Radec.
Wieś we wczesnym średniowieczu wchodziła w skład tzw. Ujazdu Ślężańskiego, do którego należało 9 wsi w okolicach góry Ślęży.
Wg bulli papieża Celestyna III z 1193 roku należała do Piotra Własta, jako jedna z wsi dziedzicznych, objętych obowiązkiem dziesięciny (świętopietrza). Ponownie występuje w dokumentach już jako własność klasztoru augustianów Najświętszej Marii Panny na Piasku we Wrocławiu. Wzmiankowana jest w dokumencie biskupa Wawrzyńca z 1200 r. jako wieś Biała, następnie w dokumencie Henryka Brodatego z 10.05.1226 r., zezwalającym na lokowanie wsi na prawie niemieckim oraz w dokumencie lokacyjnym ks. Bolesława II Rogatki i Henryka III z 28.12.1247 r., potwierdzającym prawa wrocławskich augustianów do osadzania w Białej polskich chłopów na prawie niemieckim.
Biała występuje również w bulli papieża Innocentego IV z 9.06.1250r. potwierdzającej otrzymane od ks. Henryka Brodatego uposażenie i przywileje opactwa na Piasku we Wrocławiu. Biała jako wieś klasztorna w 1283 roku zostaje oddana w zastaw przez ówczesnego opata Mikołaja Quossa. W roku 1311 zostaje wykupiona dla klasztoru przez opata Filipa.
Z roku 1332 pochodzi akt nadania przez księcia Bolka I Ziębickiego Apeczce ze Szczepanowa wsi Biała. Być może dokument dotyczy? tylko części wsi, gdyż Biała była we władaniu zakonników.
W dokumencie z 1376roku występuje sołectwo w Białej, zakupione od braci Jana i Mikołaja ze Szczepanowa “alle iura ducale in Poln – Bielau”, co oznacza, że przynajmniej część wsi przeszła w ręce świeckie. W latach 1439 – 43 odnotowano spór z opactwem na Piasku o stawy w Białej. W roku 1448 sołectwo wraz z 3 wolnymi włókami zostało przez opata Mikołaja Schönborna sprzedane wolnemu bogatemu chłopu o nazwisku Marcus Hyrthe. Część wsi nadal jednak przetrwała jako własność spadkobierców klasztoru – kanoników regularnych NMP na Piasku.
Gospodarowanie wsią przez klasztor nie zawsze odbywało się bez problemów, o czym świadczy zapis z 1463 roku w kronikach klasztornych o chłopie Betelu, [posiadającym dobra w Białej i Garncarsku] – buntowniku, który nie chciał płacić wygórowanego, jego zdaniem, czynszu klasztornego i nie uznawał władzy klasztornej. Po 23 latach sporów został uwięziony i powieszony przed murami Wrocławia.
Wg przeprowadzonego w 1576 roku spisu w Białej do opactwa na Piasku należało 19 chłopów uprawiających łącznie 32 łany, ponadto do opactwa wpływały także opłaty dzierżawne z sołectwa.
W siedemnastym wieku nastały czasy, które nie sprzyjały spokojnemu gospodarowaniu. Wojna trzydziestoletnia (1618 – 1648) pozostawiła Biała – podobnie jak prawie wszystkie wsie w regionie świdnickim – w większości spaloną. Dlatego też pomimo średniowiecznego rodowodu Biała nie ma praktycznie zabytków wcześniejszych niż dziewiętnastowieczne.
Wyjątek stanowi krzyż pokutny – maltański z utrąconą “głową”, który znajduje się na prawo od wejścia do dawnego majątku, tzw. Pałacu.
W sprawozdaniu z wizytacji w Górce z roku 1652 zanotowano, że w Białej istniała szkoła, a majątkiem kościoła w Górce zarządzał m.in. zagrodnik z Białej Hans Iust.
W 1810 roku nastąpiła sekularyzacja zakonu augustianów i od 1814 roku Biała wymieniana jest w dokumentach jako wieś królewska.
W 1845 zanotowano, że wsie w okolicach Sobótki powiększyły się a w miejscowościach leżących na terenie obecnej gminy Marcinowice sytuacja przedstawiała się następująco:
| WIEŚ | LICZBA MIESZKAŃCÓW | LICZBA DOMÓW | ZAKŁADY | ZAJĘCIA LUDNOŚCI |
| Biała | 501 | 61 | gorzelnia, browar | 32 rzemieślników |
| Sady | 414 | 41 | 106 tkaczy,14 rzemieślników | |
| Tąpadła | 481 | 62 | młyn wodny, browar, gorzelnia | 58 tkaczy,12 rzemieślników, 2 kupców |
Z tego okresu pochodzi też zestawienie dotyczące wyznania ludności z podziałem na katolików i ewangelików:
| NAZWA MIEJSCOWO?CI | KATOLICY | EWANGELICY |
| BIAŁA | 478 | 23 |
| SADY | 401 | 13 |
| TĄPADŁA | 429 | 32 |
Sołectwo w Białej nadal pozostawało dzierżawą dziedziczną. Należało do różnych rodzin. Prawdopodobnie liczyło 134 ha gruntów. Ostatnimi właścicielami była rodzina M. Knopfów z Chwałkowa, występująca w dokumentach z 1937 r. Oprócz sołectwa w drugiej po?owie XIX w. istniały we wsi liczne chłopskie majątki dziedziczne oraz tzw. majątki wolne. Do większych należały dobra Halfterów (prawdopodobnie obecnie dom nr 22) liczące 85 ha.
Domy w Białej rozlokowane są przeważnie wzdłuż drogi, dlatego też wieś nie posiada wyraźnego centrum. Do ważniejszych obiektów zaliczyć należy budynek dawnej szkoły (obecnie budynek nr 44, zbudowany z użyciem technologii muru pruskiego” i oddzielony od drogi szpalerem lip.
Wieś zawsze należała do miejscowości średniej wielkości licząc sobie w latach :
« 1783 r. – 205 mieszkańców
« 1830 r. – 461 mieszkańców
« 1845 r. – 501 mieszkańców
« 1895 r. – 548 mieszkańców
« 1900 r. – 555 mieszkańców
« 1905 r. – 577 mieszkańców
« 1942 r. – 579 mieszkańców
« 2002 r. – 405 mieszkańców.
Od 1783 roku we wsi istnieje szkoła katolicka, gorzelnia i podleśnictwo, a od 1898 wymienia się sołectwo.
Zajęcia ludności od wieków tradycyjnie oprócz uprawy ziemi związane są z obróbką kamienia. Biała, Chwałków i Sobótka, we wszystkich źródłach historycznych wymieniane są jako najstarsze miejscowości w tej części Dolnego Śląska związane z produkcją kamieni do żaren, kamieni młyńskich i nagrobkowych.
Między Białą i Sadami leżą jedne z najstarszych dolnośląskich kamieniołomów, tzw. “Białe Krowy”. Kamień z tych kamieniołomów można znaleźć w wielu Świątyniach i klasztorach Dolnego Śląska.
W pobliżu wsi, na stokach ślęży, znajduje się jedno z nielicznych stanowisk krasnorostu, stanowiące pomnik przyrody ślężańskiej.
Obecnie, jak większość wsi w gminie, boryka się z problemami dostosowania się do współczesności. Posiada drobną infrastrukturę – sklepy, ale nadal pozostaje wsią o charakterze rolniczym; część mieszkańców znalazła zatrudnienie w okolicznych miejscowościach. W roku 2001 zlikwidowano Szkołę Podstawową im. A. Mickiewicza pozbawiając wieś jedynej placówki o charakterze kulturalno – oświatowym.
Od 1976 roku istnieje we wsi Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna, która w początkowym okresie skupiała aż 76 rodzin i 91 członków.
Dominującymi uprawami są: pszenica, ziemniaki, rzepak i buraki cukrowe oraz drzewa owocowe.
Niektórzy rolnicy są właścicielami skrawków lasu, zarządzanych przez Nadleśnictwo Miękinia.
Wieś należy do parafii rzymsko-katolickiej pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa w Sobótce Górce. Od 1986 staraniem parafian i ówczesnego proboszcza Stefana Ciupy wybudowano pomieszczenie, które pierwotnie miało służyć jako sala katechetyczna, ale … okazało się kaplicą kościelną p.w. Podwyższenia Krzyża świętego. Pierwsza msza odbyła 24 grudnia 1989 roku, poświęcenia kaplicy dokonał ksiądz biskup Tadeusz Rybak 3 czerwca 1990 roku. Od tej pory odprawia się w niej msze niedzielne i świąteczne oraz nabożeństwa.
Informacje zaczerpnięto z książki “Historia gminy Marcinowice”