Tworzyjanów

By | 20 kwietnia 2015

Tworzyjanów to niewielka wieś sołecka na północnym krańcu gminy Marcinowice, leżąca na pograniczu Równiny Świdnickiej i Wrocławskiej, na wys. 190 m n.p.m., w niewielkiej odległości od Masywu Ślęży.

Według “Urzędowego wykazu nazw miejscowych w Polsce”, to jedyna w Polsce miejscowość o tej nazwie. Etymologia nazwy nieznana.

DSC_0196

Wg starych map z połowy XIX w. miejscowość składała się z dwóch kompleksów osadniczych: Kiefendorf (Sosnów) i Floriansdorf (Florianów). Jednak już w roku 1900 jest to jedna jednostka osadnicza występująca jako Floriansdorf i licząca 380 obywateli. Stan ten trwał do 1945 roku, kiedy to miejscowości nadano nazwę Tworzyjanów.

Długa historia wsi jest stosunkowo słabo udokumentowana, co jest tym dziwniejsze, że wieś leży przy obecnej drodze nr 25, stanowiącej dawny międzynarodowy trakt sudecki. Nim kolej żelazna dotarła do sąsiednich Strzelec, tą “bitą szosą” podążały dyliżanse pocztowe łączące w XIX w. Wrocław ze Świdnicą i Wałbrzychem.

W “Spisie ilości chłopów i łanów Księstwa Świdnickiego” z 25 VII 1576 r. czytamy: “Właściciel Wolf Boch – 15 chłopów – 22 łany – 1 pręt.”

W roku 1641, w spisie wsi spustoszonych w latach 1633 – 1641 w okolicach Świdnicy, wieś Tworzyjanów opisana jest jako “całkowicie wyludniona”.

Najwcześniejsza wzmiankę o Tworzyjanowie znaleźć można w “Opisie Śląska” Zimmermana, który podaje, że w 1545 roku posiadłość należała do Georga i Christopha Petsche, w roku 1548 przeszła w ręce rodziny von Bocków. W wieku XVII należy do Hansa von Gelhorn, a potem do rodziny von Schickfuß. Od roku 1876 do roku 1930 właścicielem majątku jest hrabia Heinrich Hoslingen zwany von Schikfuß  i jego rodzina. Oczywiście mowa jest o pałacu i posiadłości a nie o całej wsi.

Pałac w Tworzyjanowie jest budynkiem dwukondygnacyjnym, podpiwniczonym, murowanym i tynkowanym, założonym na pla­nie zbliżonym do litery T.

Pierwotny dwór istniał prawdopodobnie już w XVI w. Później został przebudowany w stylu barokowym. Skrzydło zmieniające bryłę pałacu do obecnego kształtu powstało prawdopodobnie ok. roku 1884. Pałac znajduje się w otoczeniu dużego zespołu budynków folwarcznych, które w XIX i XX w. tworzyły prostokątny dziedziniec. Od reszty zabudowań pałac był oddzielony półkolistym murem, którego resztki zachowały się do chwili obecnej. Cały zaś zespół pałacowy od reszty wsi oddzielony był fosą i łąkami.

Istniejąca zabudowa folwarczna, nie jest zbyt stara, gdyż pochodzi z XIX i XX wieku, lecz prawdopodobnie częściowo powtarza dawne założenie. Dziedziniec przed fasadą główną przecina ukośnie droga dojazdowa, obsadzona lipami

Obok pałacu istnieją resztki dawnego ok. 4 hektarowego parku, w którym nadal istnieją ponad 100-letnie drzewa. Założenie parkowe powstało po 1884 roku, co po­twierdza przeciętny wiek drzew /ok. 100 lat/. Jest to park typu swobodnego, założony na planie zbliżonym do wydłużonego prostokąta.

Środek parku zajmowały dwie duże polany otoczone drzewami. Polanę północno-zachodnią, z której otwierał się widok na pałac, odgradzały od sąsiedniej dwie grupy drzew, z jednej strony wierzb, a z drugiej dębów. Następna polana, której kształt został znacznie zmienio­ny przez wykarczowanie drzew w części południowo-wschodniej /urządzono tu boisko sportowe/, była nieco mniejsza niż obecnie i posiadała równie swobodne, nieregularne kontury.

Wykarczowane drzewa tworzyły wzdłuż południowo-wschodniego krańca obu polan ciąg drzew, biegną­cy dalej obok stawu. W tej części parku na uwagę zasługują dwie stare lipy, którymi pierwotnie obsadzony był dawny rów wodny. Pod nimi usytuowany jest krąg kamieni, stanowiący albo pozostałość dawnej altany, albo zaciszne miejsce z kamiennymi ławami. Roztaczał się stąd, widok na polanę i dwie sosny wejmutki. Po drugiej stronie polany, poza sosnami prowadzi przez całą długość parku droga wiodąca w kierunku dworu. Od strony południowej flankują ją dwie stare lipy.

Obecnie park wpisany jest do rejestru obiektów chronionych

DSC_0192

Pałac przez całe lata użytkowany był przez Kombinat Państwowych Gospodarstw Rolnych, co, niestety, doprowadziło do stanu sporej degradacji obiektu. Obecnie należy do zasobów Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Użytkowany jest na cele mieszkalne i gospodarcze przez byłych pracowników PGR.

Wieś posiada dobre warunki klimatyczno – glebowe do rozwoju wszechstronnej produkcji rolnej. W czasach PRL istniał tu zakład rolny Kombinatu PGR w Świdnicy. W latach 70. XX w. we wsi wybudowano bloki mieszkalne i suszarnię pasz – obecnie sprywatyzowane.

Po wojnie liczba mieszkańców Tworzyjanowa zmniejszyła się o połowę:

–       1900 r. 380 mieszkańców

–       1942 r. 496 mieszkańców

–       2002 r. 243 mieszkańców

Kiedyś wieś posiadała kościół. Został on zniszczony, podobnie jak cała wieś, podczas wojny trzydziestoletniej. W XIX wieku widoczne były jeszcze jego pozostałości. Obecnie wieś nie ma kościoła, należy ona do parafii Wszystkich Świętych w Strzelcach. W okolicy zachowały się relikty ewangelickiego cmentarza, ale nie ustalono, do jakiej parafii ewangelickiej należał.

Zobacz zdjęcia na mojemiasto.swidnica.pl

Informacje zaczerpnięto z książki “Historia gminy Marcinowice”

Dodaj komentarz

comments