Tąpadła to wieś w Masywie Ślęży u stóp Góry Raduni, położona ok. 2 km od przełęczy Tąpadła. Wchodzi w skład wsi stanowiących otulinę Ślężańskiego Parku Krajobrazowego. Nieopodal wsi znajdują się cenne pod względem przyrodniczym łąki rajgrasowe, obecnie pod ochroną.
Tradycje osadnicze w tym miejscu sięgają zamierzchłych czasów. W okolicy jest 6 stanowisk archeologicznych ze śladami osadnictwa z epoki brązu – okres halsztadzki i neolitu oraz kilka z różnych okresów średniowiecza.
Nazwa wsi jest pochodzenia słowiańskiego – wg Adamego “Tompadla” znaczy ?miejsce, gdzie stoi świątynia”. Nazwa Tąpadła wzmiankowana jest w dokumencie ks. Henryka I z 10.05.1209 roku, dotyczącym rozgraniczenia posiadłości klasztornych i książęcych wokół góry Ślęży oraz potwierdzającym stan posiadania klasztoru augustianów NMP na Piasku we Wrocławiu. Następnie wieś nosiła nazwy: “Tupadło” (1576) i “Tampadel” (od 1783 aż do 1945).
“W połowie XIII wieku nastąpiła prawdopodobnie lokacja wsi ma prawie niemieckim pierwszego wraz z nią powołanie pierwszego wolnego sołectwa. Jego istnienie potwierdza dokument opata Konrada von Leslau z 1348 r. dotyczący zakupu czynszu spadkowego na tymże sołectwie od niejakiego Tylo Schultza z ?Henrici willa” koło Dzierżoniowa.
Ponadto Tąpała zostały wymienione w akcie sprzedaży przez Macieja- komesa z Trenczyna oraz jego żony Kunegundy na rzecz opata Konrada i klasztoru augustianów w Sobótce landwójtostwa w wsiach: Mysłaków, Strzegomiany, Strzeblów, Zebrzydów, Garncarsko oraz Chwałków. Wydarzenie to miało miejsce 31 VII 1351 r. Potwierdzenie owego stanu posiadania znaleźć można w dokumencie księżnej Agnieszki z 24 XII 1380 roku.
W 1401 r. opat Mikołaj Herda dokonał sprzedaży sołectwa Mikołajowi Reychel”.
Jednak w roku 1576 w spisie ?Chłopów i łanów Księstwa Świdnicko – Jaworskiego” M. Treblina figuruje zapis o 10 chłopach, 15 łanach i 6 prętach, podległych opatowi wrocławskiego klasztoru ?Na Piasku”, pana Sobótki.
Jako następny właściciel sołectwa w Tąpadłach wymieniana jest w 1589 r. wdowa Dorota Gans . Rodzina Gansów władała miejscowością przez kilka pokoleń i jej to przypisuje się wybudowanie istniejącego do dziś dworu obronnego w stylu renesansowym – obecnie dom nr 16, w którym zachowały się renesansowe sklepienia z XVI w. W roku 1719 Jan Jerzy Hein odkupuje sołectwo od rodziny Gansów, a następnie ok. roku 1730 dwór zostaje rozbudowany. Z tego okresu pochodzą ślady ogrodów tarasowych, które na najniższym poziomie miały charakter ozdobny, o czym świadczą rosnące tam żywotniki. Zachował się też szpaler świerków i daglezji oraz resztki małej architektury: pozostałości ogrodzenia, tarasy i obudowana studnia. Założenie to jest jednak mocno zdegradowane, a teren ogrodów podzielony na ogródki .
Według tabel podatkowych około 1765 roku Tąpała były warte 3893 talary, w miejscowości zamieszkiwało 10 gospodarzy, 17 zagrodników, 10 chałupników i komorników oraz 10 rzemieślników. W 1785 roku Tapadła posiadało 246 mieszkańców, posiadało młyn wodny.
W roku 1811 wrocławscy augustianie utracili wieś w wyniku sekularyzacji zakonu przez Prusaków, po utracie Dolnego Śląska przez Cesarstwo Austriackie. Wynikiem tego był powolny, ale systematyczny upadek gospodarstwa sołeckiego.
W roku 1912 grunty sołectwa rozparcelowano i sprzedano. Dwór z resztówką nabył wrocławski adwokat Erich Bohn, który w latach 1919 – 1925 dokonał jego odbudowy. Rozbudowano też folwark wznosząc nową wozownię i garaże oraz przebudowując stajnie. Wykonawcami przebudowy był architekt Wolff z Wrocławia oraz budowniczy Bachmann i majster Hienert. Wnętrza (m.in. piece) projektowali artyści wrocławscy: rzeźbiarz Rückert, prof. Hans Pölzig, prof. Zschau, malarz Hans Leistikow. Kolorowe okna w formie witraży wykonał mistrz Winkler-Tannenberg, zaś kominek sprowadzono z pałacu księcia Hohenlohe z Wrocławia-Szczytników. Wnętrze sołectwa wyłożono drewnem uzyskanym ze zniszczonych samolotów. Nad drzwiami wejściowymi umieszczono rzeźbę “Dzikiego Człowieka”, a na wschodnim narożniku budynku barokową figurę księcia elektora saskiego, sprowadzoną z Drezna.
Jako ciekawostkę należy dodać, iż budynek posiadał wieżyczkę do obserwacji astronomicznych oraz wiele ozdób będących tajemnymi znakami różokrzyżowców.
Odbudowa trwała siedem lat i podobnie jak w wybudowanym wcześniej, w zakupionych przez Bohna Sulistrowicach, sanatorium zastosowano różnobarwny kamień z najbliższych okolic: zielone gabro, czerwone głazy narzutowe, żółty piaskowiec. Obiekt pozostawał w rękach Bohna aż do 1945 roku.
Nie jedyne to osiągnięcia Ericha Bohna. Jego zainteresowania historią zaowocowały powstaniem pracy o historii wsi Tąpała. Obejmowała ona czasy od połowy XIV wieku do współczesności. Ponadto temu wrocławskiemu adwokatowi zawdzięczamy powstanie teki grafik dokumentujących piękno i architekturę okolic Ślęży. Niektóre z nich zamieszczono w tej pracy.
Innym słynnym mieszkańcem Tąpadeł był Hans Hal tworzący pod pseudonimem Leistikov. Urodził się w 1892 roku w Elblągu a zmarł w 1962 roku we Frankfurcie nad Menem. Wykształcenie uniwersyteckie zdobył we Wrocławiu. Zajmował się malarstwem, grafiką i tworzeniem scenografii. Był jednym z projektantów wrocławskich budowli: ?Apteki pod Murzynem”, odrzańskiej elektrowni południowej, krematorium. Brał udział w projektowaniu przebudowy domu Ericha Bohna w Tąpadłach.
Tąpała nie posiada wielu zabytków, gdyż była wielokrotnie niszczona. W 1428 roku została podpalona przez husytę Jana Cholda [Kolda]. Skutkiem tego jeszcze w 1576 liczyła zaledwie 15 domów. Miejscowość ponownie uległa zniszczeniom podczas wojny trzydziestoletniej. “W roku 1652 w dokumentach wizytacyjnych kościoła w Wirach zanotowano, że pola w Tąpadłach są opustoszałe i leżą odłogiem.”
Wieś mająca takie położenie i walory zawsze jednak odradzała się z kolejnego kataklizmu. W pierwszej połowie XIX w. była znowu wsią zaludnioną i uprzemysłowioną. W dokumentach z tamtego okresu wymienia się istniejące: młyn, a w niektórych okresach nawet dwa młyny, browar, gorzelnię i szkołę, do której uczęszczało ok. 100 dzieci.
Niestety, w 1842 roku wielki pożar znowu zniszczył całą wieś i druga połowa XIX wieku upłynęła na jej odrestaurowaniu. Wieś odbudowała się w zmienionym charakterze, gdyż w latach 1895 – 1905 nie odnotowuje się już żadnych śladów uprzemysłowienia i nie ma też wzmianki o szkole.
Wg spisu ludności zgodnie z wyznaniem zanotowano w 1845 roku 429 katolików i 32 ewangelików.
Należy wspomnieć, że w pobliżu wsi na północnym zboczu Czernicy w latach 1890 – 1892, a nawet jeszcze w latach 1940 – 1943 wydobywano rudę chromu. Obecnie wyrobiska są zniszczone, ale zachowało się wejście do jednej ze sztolni oraz szyb pod szczytem góry.
Innym mało znanym faktem jest informacja o tym, że pod koniec XIX w. znaczna liczba ludności utrzymywała się z tkactwa. W wykazie tkaczy okręgu świdnickiego z 1890 r. wynika, że w Tąpadłach było 39 tkaczy, w tym 18 dodatkowo zatrudnionych także poza tkactwem.
O zmiennych losach i upadku wsi świadczą dane dotyczące liczby ludności:
– rok 1785 – 246 osób
– rok 1845 – 481 osób
– rok 1900 – 417 osób
– rok 1942 – 350 osób
– rok 2002 – 241 osób
Po roku 1945 wieś została zasiedlona przez przesiedleńców zza Bugu.
W tym okresie miała charakter głównie rolniczy, choć w porównaniu z resztą gminy, miała o wiele trudniejsze warunki do produkcji rolnej niż inne wsie. Obecnie we wsi ziemia pozostaje głównie w rękach rolników indywidualnych.
Tąpadła z racji swojego położenia i walorów przyrodniczych oraz łączenia się wszystkich szlaków turystycznych, może stać się bazą wypadową w masywie Ślęży i miejscem wypoczynku, rekreacji mieszkańców pobliskich miast: Świdnicy, Dzierżoniowa, Wrocławia.
Zobacz zdjęcia na mojemiasto.swidnica.pl
Informacje zaczerpnięto z książki “Historia gminy Marcinowice”