Szczepanów

By | 20 kwietnia 2015

W Polsce jest 10 miejscowości o tej nazwie. Szczepanów w gminie Marcinowice jest wsią średniej wielkości liczącą obecnie ok. 400 mieszkańców. Do 1945 wieś nosiła niemiecką nazwę Stephanshain i liczyła 675 mieszkańców.

Wieś położona jest na Równinie Świdnickiej na wysokości ok. 20 m n.p.m. i ok. 3 km na północny-wschód od Marcinowic, przy głównym trakcie komunikacyjnym łączącym Świdnicę z Wrocławiem.

DSC_0210

Leżący nad Czarną Wodą Szczepanów /po obu jej stronach/ ma, podobnie jak wszystkie okoliczne wsie długą historię. Początkami swymi sięga wczesnego osadnictwa średniowiecznego. W okolicy znajdują się 4 stanowiska archeologiczne, w tym także ze śladami osadnictwa z czasów kultury przeworskiej.

Przez kilka wieków, aż do roku 1810, należała do klasztoru Kanoników Regularnych NMP na Piasku we Wrocławiu. Z tej długiej historii pozostały we wsi dwa zabytkowe obiekty: kościół filialny pod wezwaniem Matki Boskiej Różańcowej i empirowy pałac.

Kościół w Szczepanowie

Pierwszy kościół w Szczepanowie zbudowany został w stylu gotyckim, a pierwsza wzmianka o nim pochodzi 1335 r. Obecnie istniejący kościół wzniesiony został w początkach XVI w., a przebudowany w XVIII w. – orientowany, murowany, jednonawowy, z wieżą od zachodu, z prostokątnym prezbiterium nakrytym dwuprzęsłowym sklepieniem krzyżowo-żebrowym. We wnętrzu świątyni znajdziemy gotycką Madonnę z XV w., bogato rzeźbione barokowe ołtarze, gotycki krucyfiks z końca XV w., wiele całopostaciowych płyt nagrobnych z 2. poł. XVI w. oraz zabytkowy portal zakrystii. W murze przykościelnego cmentarza zobaczyć można wmurowane późnogotyckie epitafium z pocz. XVI w.

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Zabytkowy charakter ma także wyposażenie kościoła. Cynowe lichtarze pochodzą z XVIII w, żelazne drzwi z XVI w., renesansowe nagrobki kamienne należą przeważnie do dawnych właścicieli wsi Nimptschów i Seidlitzów.

Zachowały się też gotyckie freski z XVI w. i liczne inne elementy wyposażenia i wystroju architektonicznego pochodzące różnych okresów. Do zabytków sakralnych zalicza się także barokowa, wykonana z piaskowca figura św. Jana Nepomucena ustawiona przy drodze do kościoła.

Przy wiejskiej drodze znajduje się też granitowy krzyż pokutny z XVw.

Taka liczba zachowanych zabytkowych przedmiotów i budynków może dziwić, jeżeli weźmie się pod uwagę fakt, że miejscowości gminy Marcinowice znacznie ucierpiały podczas wojny trzydziestoletniej. Ponadto należy wspomnieć, że 31 maja 1642 roku stoczono tu bitwę pomiędzy wojskami austriackimi a szwedzkimi. Tu, to znaczy, pomiędzy Szczepanowem a Marcinowicami. Walka nie trwała długo. Wojska cesarskie szybko “planowo skróciły linię frontu”, by opamiętać się dopiero we Wrocławiu. Szwedzi zdobyli, poza uzbrojeniem, również kasę wojenną i srebrną zastawę księcia Franza Albrechta von Sachsen-Lauenburg wraz z jej właścicielem. Być może na fali zainteresowania przeszłością niedługo zobaczymy inscenizację tego wydarzenia.

DSC_0212

Następne działania wojenne w okolicach wsi miały miejsce pod koniec II wojny światowej ?W nocy z 13 na 14 lutego [1945 r.] Armia Czerwona po raz pierwszy zamknęła pierścień wokół Wrocławia. Niemcy postanowili za wszelką cenę przerwać okrążenie. Skoncentrowana w rejonie Świdnicy niemiecka 19 Dywizja Pancerna uderzyła 14 lutego w kierunku Wrocławia wzdłuż osi Świdnica – Szczepanów – Gniechowice – Tyniec Mały. Wspierała ją 8 Dywizja Pancerna, a po wschodniej strome Ślęży wzdłuż drogi Jordanów – Kobierzyce – Domasław nacierała 20 Dywizja Pancerna. W rezultacie ataków trzema dywizjami Niemcy zdołali przebić się do Wrocławia i utworzyć wąski korytarz wzdłuż drogi Mirosławice – Gniechowice – Małuszów – Tyniec Mały. Korytarzem tym wyprowadzono z Wrocławia kilka niemieckich jednostek bojowych. Jednak po kilkunastu godzinach korytarz został przecięty przez wojska radzieckie i w nocy z 15 na 16 lutego Wrocław został ostatecznie otoczony.”

Historyczne początki Szczepanowa należy wiązać z rodziną von Würben (de Vrbna) z połowy XIII wieku, właścicielami terenu oraz rodem von Stephanshain – właścicielami wsi, a następnie von Nimptschami (od końca XIV wieku aż do roku 1650).

Natomiast dzieje majątku nie mają udokumentowanego początku. Prawdopodobnie już w okresie średniowiecza istniał tam mały zamek wodny. Pewne jest natomiast, że już w początkach XVI w. istniał tu obronny dom pański, którego resztki przetrwały w obecnie istniejącym założeniu pałacowym.

Od XVI w. wieś należała do hrabiowskiej rodziny Niptschów. Wg ?Wykazu ilości chłopów i łanów” M. Treblina, w 1576 r. Szczepanów był własnością Dippranta Nimptscha i liczył wówczas 24 chłopów, 33 łany i 9 prętów. Ten sam Treblin w wykazie z 1641 r. podaje, że po wojnie trzydziestoletniej większość obejść było opuszczonych. W czasie wojny trzydziestoletniej także pałac został zniszczony.

Kolejnymi właścicielami, w latach 1650 – 1715, byli baronowie von Weene und Giesenburg, po czym dobra ponownie wróciły do baronów von Nimptsch. W roku 1743 Szczepanów odkupił OttoGottfryd von Lieras und Wilkau (z Wilkowa), a w roku 1746 przekazał go swojemu synowi Ottonowi Karolowi Fryderykowi. Ten jednak zamienił majątek ze swoim bratem Ottonem Ernestem Samuelem na dobra Könisberg. W 1801 roku, po śmierci Ottona Ernesta całość majątku przejął trzeci z braci, Otto Gotfryd. Po nim dziedziczy go, w1841 roku, jego syn Otto Teodor, zarządca księstwa świdnicko-jaworskiego, który dokonuje gruntownej przebudowysiedziby, oraz zakłada park.

Znika więc pierwotnie istniejąca w tym miejscu obronna siedziba rycerska otoczona fosą. Powstaje empirowy pałac o dwu kondygnacjach, kubaturze 3800 m3 i powierzchni użytkowej 324 m., otoczony stawem i pięknym, romantycznym parkiem, na­zywany Górnym Dworem (Oberhof).

 

Duncker, autor opisu tej rezydencji, twierdzi, że utworzenie ozdobno – reprezentacyjnego założenia parkowego nastąpiłodopiero po ostatniej przebudowie dworu, a więc po roku 1841.

Najważniejszą rolę e tym parku odgrywaławoda – duży staw o nieregularnym zarysie. Także bliskość lasu pozwalała wcielić go w obręb założenia. Drogi poprowadzono na specjalnie usypanych groblach, umożliwiających spacery nad stawem i w nieco podmokłym lesie.

Jedynie fragmenty parku w bezpośrednim sąsiedztwie pałacu urządzono na sposób raczej ogrodowy – jak to widać na litograficznym rysunkuzamieszczonym w wydawnictwie Dunckera.

To właśnie po rodzinie von Lieres und Wilkau, władającej posiadłością aż do roku 1945, pozostała kaplica grobowa murowana z cegły. Jej zdewastowane resztki można znaleźć na wzniesieniu na zachód od wsi. Zbudowano ją na planie krzyża greckiego – w centrum umieszczono komorę grobową. Kiedyś można było dojść do niej polną drogą. Zamieszczona ilustracja pochodzi z Teki Bohna,akwaforta HansaHala (Leistikova):

W okresie powojennym pałacowy folwark pozostawał we władaniu Państwowego Gospodarstwa Rolnego, a sam pałac zamieszkiwany był przez jego pracowników. Niestety, po opuszczeniu pałacu przez stałych mieszkańców uległ on znacznej dewastacji, podobnie jak otaczający go park. Obecnie po pałacu pozostały tylko ruiny.

Pałacowy park, z pięknymi starymi dębami, należy do lasów państwowych. Został wpisany do rejestru zabytków.

Do interesujących obiektów na terenie Szczepanowa zaliczyć można także budynek dawnego młyna. Ok. roku 1845 w Szczepanowie istniały dwa młyny wodne, jednak na mapie archiwalnej z 1883 zaznaczony jest już tylko jeden młyn w północno-wschodniej części wsi nad Czarną Wodą. Działał on jeszcze przez kilkanaście powojennych lat, świadcząc usługi dla okolicznych rolników. Po zaprzestaniu produkcji kilkakrotnie zmieniał właścicieli. Obecnie został zaadaptowany na hotel i restaurację ?Ślężański Młyn”.

Wieś posiada znakomite warunki klimatyczno-glebowe dla rozwoju rolnictwa i nadal zachowuje głównie rolniczy charakter.

Grunty pozostałe po PGR obecnie wchodzą w skład prywatnego Przedsiębiorstwa Rolniczo-Przemysłowego ?Dorol”

Liczba ludności w okresie powojennym znacznie się zmniejszyła, o czym świadczą następujące cyfry:

–         1900 – 731 mieszkańców

–         1942 – 672 mieszkańców

–         2002 – 578 mieszkańców

Przez wieś przechodziła linia kolei żelaznej, łączącej Wrocław ze Świdnicą (obecnie nieczynna). Prawdopodobnie powstała ok. roku 1898, gdyż linia kolejowa, która dotarła z Wrocławia do Sobótki już w roku 1885, dopiero 13 lat później została przedłużona o dalszych 20 km, biegnąc przez Szczepanów, a dalej przez Strzelce i Marcinowice aż do Świdnicy.

Szczepanów należy do parafii w Strzelcach Świdnickich.

Zobacz zdjęcia na mojemiasto.swidnica.pl

Informacje zaczerpnięto z książki “Historia gminy Marcinowice”

Dodaj komentarz

comments